Po raz siódmy uczestniczyłem w konferencji Fund Forum 2017 (organizowana przez Analizy Online). To największe wydarzenie tego typu na rynku funduszy inwestycyjnych. Ponad 600 uczestników, świetne wykłady, goście z zagranicznych TFI i … kuluarowe rozmowy, często najcenniejsze z całego wydarzenia.
Grzegorz Zalewski (DM BoŚ) rozpoczął konferencję trudnymi tematami wypaczeń w sprzedaży inwestycji.
Z etyką a w zasadzie z jej łamaniem w instytucjach finansowych jest trochę jak z nieświeżym powietrzem w autobusie. Wszyscy wiedzą, że coś się wydarzyło ale nikt się do tego nie przyznaje.
Gwiazdą wśród prelegentów w tym roku był dr. Mark Mobius (Franklin Templeton) zarządzający od czterdziestu lat (!) funduszami rynków wschodzących.
Kierunek – akcje rynków wschodzących.
W ten sposób można podsumować wystąpienie dr. Marka Mobiusa.
dr Mark Mobius (Franklin Templeton) to dla mnie ikona świata funduszy inwestycyjnych. Sama możliwość kontaktu na żywo warta jest kosztów udziału w konferencji.
Ponad 40 lat związany z inwestycjami na rynkach wschodzących, w 1999 roku w raporcie Carson Group uznany za jednego z 10-ciu najlepszych zarządzających XX wieku. Specjalizacja: Rynki wschodzące. Nie ma chyba człowieka z większą wiedzą na temat gospodarek, biznesu i także polityki tych krajów. Czerpaną nie z artykułów, ale z ciągłych podróży i pasji do pracy.
Dodajmy do tego charyzmę i świetne poprowadzenie prezentacji…
Kartka z historii i kilka statystyk
W 1987 roku inwestorzy na rynkach kapitałowych mieli dostęp do 6. rynków wschodzących (Meksyk, Hongkong, Filipiny, Tajlandia, Malezja i Indonezja). Wtedy Franklin Templaton uruchomił pierwszy fundusz rynków wschodzących.
Na koniec roku 2015 było to już 70 krajów.
Tak rozwijają się rynki wschodzące
(ujęcia ze zdjęć prezentacji FrankinTempleton w trakcie konferencji FundForum2017)
Zmiany w tych krajach doskonale widać na poniższym rysunku – to zdjęcia z prezentacji Marka Mobiusa w kilku krajach zrobione w odstępie 25 lat.
Mark wspominał Warszawę 25 lat temu, z których zapamiętał … puste wystawy sklepowe.
Dlaczego rynki wschodzące?
Kapitalizacja rynkowa rynków wschodzących (czyli wartość akcji w obrocie) w 1987 roku wynosiła 272 miliony $ a w 2015 roku prawie 20 miliardów $. To pokazuje skalę rozwoju możliwości inwestycji kapitałowych w tej grupie krajów.
Zwiększa się też znaczenie rynków wschodzących badanego jako udział w światowym PKB, eksporcie i imporcie. Wzrost dwukrotny w 25 lat. Dziś rynki wschodzące generują ponad 40% światowego poziomu tych trzech wskaźników.
Według Marka Mobiusa udział akcji rynków wschodzących w portfelach śmiało powinien przekraczać 30%. Oczywiście pamiętajcie, że dotyczy to portfela długoterminowego (w ten sposób zawsze wypowiadają się zarządzający) a nie modelu nieco bardziej aktywnego inwestowania, który proponujemy korzystającym z naszych narzędzi.
W grupie rynków wschodzących mamy dodatkową podgrupę: Frontier Markets. Ja nazywam to „rynki pre-wschodzące„.
Znaczenie rynków „Frontier Markets” w przyszłości pokazano na przykładzie Afryki. Gdzie większość krajów jest zaliczana do tej grupy rynków pre-wschodzących. Obszar Afryki (powierzchnia) jest o ponad połowę większa od Rosji, trzykrotnie większa od USA oraz Chin i 9-krotnie większa od powierzchni Indii. Powiesz – że przecież większość terenów jest niezamieszkana?
Prawda. Ale tu chodzi o bogactwa mineralne, w które kontynent ten jest szczodrze ‚wyposażony’.
Co z PKB?
Prognozowany na 2017 wzrost PKB dla rynków wschodzących to 4,6% podczas gdy rynków rozwiniętych 1,8%. W tej grupie dla Polski FT prognozuje nieco ponad 3% PKB w 2017, co wygląda dobrze na tle innych rynków. Ale – jak zauważa Mobius – mogłoby być więcej.
Na rynkach wschodzących najwyższe prognozy PKB mają azjatyckie rynki wschodzące. Liderami są dwa olbrzymie rynki: Chiny i Indie z prognozami ponad 7% wzrostu gospodarczego. Ale najbardziej ciekawe spostrzeżenia:z
- z 10 najbardziej zaludnionych krajów 8 z nich to rynki wschodzące. A mówiąc w liczbach: miliard ludzi w Chinach, miliard w Indiach…
- struktura wiekowa – mediana ludności rynków rozwiniętych to 41 lat, a dla rynków wschodzących: 28 lat. Młodzi ludzie mają dzięki technice więcej możliwości, mogą łatwiej wykazać się kreatywnością, wkładem w rozwój gospodarek ale też możliwościami zarobkowymi. I co z tym związane – siłą wydatków konsumenckich na wzrost gospodarczy
- wielki trend migracyjny z terenów rolniczych do miast co generuje chociażby popyt wewnętrzny na usługi w tym transportowe, infrastrukturalne co pociąga za sobą inne branże
- struktura demograficzna rynków wschodzących także jest wielkim atutem dla rozwoju tych krajów – najlepiej wyjaśni to poniższy diagram
Nadal wiele miejsca do ‚doganiania’ rynków rozwiniętych
PKB ważony parytetem siły nabywczej rynków wschodzących mocno odstaje od najbardziej rozwiniętych rynków. To daje pole do wzrostów w oczywiście długim terminie.
Internet – jako transfer technologii
22% użytkowników Internetu mieszka w Chinach. Skąd taki dostęp – to głównie smartfony. Dostęp bez potrzeby posiadania stacjonarnego komputera. Sprzedaż tych urządzeń z podziałem na rynki wschodzące i rozwinięte – pokazano na wykresie. Sprzedaż na rynkach wschodzących to liczba ponad 1 miliard sztuk.
Wydatki internetowe
W dniu singla 11.11 2016 roku sprzedaż w tym jednym dniu – wyniosła 17,8 mld USD. Podczas gdy kilka ‚handlowych’ dni – Dzień Dziękczynienia, Czarny piątek i Cyberponiedziełek wygnerowały (łązcnie w te dni) przychody z handlu w sieci ‚tylko’ 12,8 mld. To pokazuje potencjał rynku (dostęp do sieci Internet, ale też dużą konsumpcję).
Kluczowy wykres – wyniki giełdowe rynków wschodzących
Lata 2013 do 2016 były obiektywnie na tych rynkach trudne. Wręcz słabe. To widać na wykresie. Te czerwone pasy to czas w którym te rynki miały wyniki słabsze niż rynki rozwinięte (dane przeliczone na USD).
Widać też że w 18 z 29 lat rynki wschodzące miały wyniki lepsze (w ujęciu bezwzględnym) niż rynki rozwinięte. Rok 2016 był pierwszym takim rynkiem po słabszych latach.
Wskaźniki C/Z pokazują, że ceny akcji na rynkach wschodzących są nadal tanie. Wskaźnik cena/zysk jest dużo niższy niż w krajach rozwiniętych (dane na luty 2017):
- rynki wschodzące: C/Z = 11,99
- Polska: C/Z = 13,3
- rynki rozwinięte: C/Z = 16,6
Ceny surowców – sygnały odbicia
Po korektach indeksy surowcowe rosły po kilkadziesiąt procent. Wg Franklin Templeton jesteśmy właśnie w momencie początku tych wzrostów. Niektóre (te najbardziej przecenione) od lokalnych dołków wzrosły o ponad 60% (ropa +100%, gaz ziemny +90% i pallad +60%).
Z ciekawostek: jedno z najważniejszych zastosowań palladu to katalizatory samochodowe. Wartość metali szlachetnych w jednym katalizatorze (różne metale, w tym pallad) podobno zaczyna się od kwoty 200 zł. Za sztukę.
Reformy na rynkach wschodzących
Poniższe informacje są zaczerpnięte ze slajdów pokazywanych w trakcie wystąpienia. Nie jest łatwo. Ale są to kroki w kierunku reform (cytaty z prezentacji FranklinTempleton):
- Korea Południowa: prezydent Park Geun-hye (odsunięta od władzy) zamieszana w aferę korupcyjną. „Szamanka” Choi Soon-sil miała wpływ na politykę wewnętrzną i zagraniczną prezydent Park. Łapownictwo, nadużywanie władzy. Przedstawiciele dużych koreańskich koncernów przekazali na konta fundacji Choi darowizny 80 mln dolarów
- Brazylia: w latach 2004-14 państwowy koncern Petrobras zamieszany był w afrę korupcyjną (defraudacja ponad 5 mld $). Skazano 86 przedstawicieli elit politycznych. W latach 2003-2010 przewodniczącą zarządu Petrobrasu była (odsunięta niedawno od władzy) prezydent Dilma Rousseff
- RPA: Krytyka prezydenta Jacoba Zumy w związku z korupcją (Sąd Najwyższy wskazał 783 przypadki domniemanej korupcji). Sąd Najwyszy orzekł, że budowa wilii prezydenta z publicznych środków była niezgodna z prawem. Prezydenta nie udało się odsunąć od władzy, ale opozycja rośnie w siłę
- Argentyna: w grudniu 2016 prezydent Cristina Fernandez de Kirchner, i dwóch ministrów usłyszeli zarzuty przywłaszczenia mienia państwowego. Sąd zabezpieczył aktywa każdego z oskarżonych (łącznie 633 mln $). Zabójstwo proukuratora prowadzącego inną sprawę związaną z działaniami rządzących. W grudniu 2015 wybory wygrywa nowy prezydent – z kampanią pod hasłem „Zmiany”
Przyszłość? Kolejny kluczowy wykres
Index rynków wschodzących od 1988 roku jest na wykresie:
To co trzeba zauważyć – to żółte paski. Pokazujące ‚rynki niedźwiedzia’ (mocno spadkowe). Dla wyjaśnienia rynek niedźwiedzia Franklin określa jako spadki indeksów ponad 30%.
Główny przekaz tego wykresu – okresy spadków są bardzo krótkie (średnio 15 miesięcy). A następuje po nich długi okres wzrostów (przeciętnie 69 miesięcy).
Historycznie te okresy wzrostów przynosiły średnio ponad 300% zysku. Poniżej zestawienie:
- Lata 97-98. Spadki 56% w 13 miesięcy
- Lata 98-00. Wzrosty 114% w 19 miesięcy
- Lata 00-01. Spadki 49% w 17 miesięcy
- Lata 01-07. Wzrosty 537% w 73 miesiące
- Lata 07-08. Spadki 65% w 12 miesięcy
- Lata 08-14. Wzrosty 154% w 66 miesięcy magia procentów – ledwie starczyło aby odrobić straty)
- Lata 14-16. Spadki 35% w 17 miesięcy
- Od lutego 2016 – na razie wzrosty
Krótkie podsumowanie – przez samego Marka Mobiusa
Oto jak zapowiadano konferencję:
- Zjeść ciastko i mieć ciastko – do czego prowadzi sprzedaż za wszelką cenę. Nikt nie ma wątpliwości, że misselling to strzał w stopę dla niejednej branży. Zbyt często jednak w praktyce sprawdza się motto: „Klient klientem, ale sprzedaż musi być.” Czy naprawdę pomiędzy interesem dystrybutora i doradcy, a dobrem klienta musi istnieć sprzeczność? Czy jest jakiś sposób, aby je pogodzić? Swoją diagnozę sytuacji i możliwości jej uzdrowienia przedstawi Grzegorz Zalewski – inwestor, komentator i edukator rynkowy, autor wielu książek o tematyce inwestycyjnej.
- Rynki wschodzące – wiosenne ożywienie. Jest jednym z największych autorytetów świata inwestycji. Chociaż jego biografia została wydana w formie komiksu, inwestowanie na rynkach wschodzących traktuje bardzo serio. Wielokrotnie doceniany i nominowany do prestiżowych nagród branżowych. Perspektywy rynków wschodzących zaprezentuje ich „Ojciec”, dr Mark Mobius, który inwestowaniem na emerging markets zajmuje się od przeszło 40 lat.
- Inwestor w gąszczu możliwości – sztuka wyboru w świecie funduszy. Wybór konkretnego produktu, to problem niejednego konsumenta. Niekiedy zdarza się, że sama liczba dostępnych możliwości jest tak przytłaczająca, że zniechęca do działania w obawie przed podjęciem niewłaściwej decyzji. Nie inaczej wygląda sytuacja na rynku funduszy inwestycyjnych. W takich przypadkach dobrze sprawdzają się proste metody. Istotę problemu oraz kilka metod jego rozwiązania przedstawi Ewa Bartosiak – analityk Analiz Online, która na co dzień zajmuje się analizą funduszy inwestycyjnych.
- Obligacje skarbowe to nie wszystko – szukamy okazji na globalnym rynku długu. W środowisku historycznie niskich stóp procentowych inwestorom z rynku długu niełatwo jest znaleźć satysfakcjonujący dochód. W okresie wzrostu kosztu pieniądza i inflacji może być to jeszcze trudniejsze. Jakie możliwości są zatem do dyspozycji? Swoją opinię zaprezentuje Anna Dragesic z PIMCO – jednej z największych i najbardziej znanych globalnych instytucji finansowych, specjalizującej się w inwestycjach na międzynarodowych rynkach długu.
- Debata: FIZ w portfelu, czyli co dalej z funduszami zamkniętymi? Fundusze zamknięte zdominowały zarówno segment produktów dedykowanych, jak i detalicznych, a ich popularność przekroczyła najśmielsze oczekiwania. Realnym zagrożeniem dla tego typu rozwiązań okazały się propozycje zmian legislacyjnych, związanych z ich opodatkowaniem. W jakim kierunku będzie rozwijał się ten segment funduszy? Czy FIZ-y zdołają utrzymać popularność zdobytą pośród inwestorów i miejsce w ofercie TFI? Jakie są szanse i zagrożenia? Na te i inne pytania odpowiedzą nasi eksperci.
- Gorący okres na rynku walut – jak się nie sparzyć? Po burzliwym 2016 roku rozgrywka na rynku walutowym jest coraz bardziej zacięta. Systematycznie umacniający się dolar to zagrożenie m.in. dla systemów finansowych rynków wschodzących. Nadchodzące wybory na Starym Kontynencie to z kolei powód do niepokoju o wspólną europejską walutę. Jak rozgrywać swoje karty będą główni gracze na tym rynku i jaki wpływ będzie to miało na inwestycje w ujęciu globalnym? Na te pytania odpowie dr Martin Lueck z BlackRock.
- Debata: Jesień życia po nowemu – system emerytalny w odmienionej formie. Już wkrótce tzw. umowa międzypokoleniowa w polskim systemie emerytalnym odejdzie w przeszłość. Czy wiesz jak może wyglądać system emerytalny w Polsce po 2018 roku i jaka będzie rola doradcy po wprowadzeniu w życie Programu Budowy Kapitału? Czego przyszli emeryci mogą oczekiwać od profesjonalistów z branży funduszy inwestycyjnych? Omówimy najważniejsze szczegóły, szanse i zagrożenia.
- Debata: Polski inwestor na rozdrożu – szanse na zmiany trendu na warszawskiej GPW. Na warszawskim parkiecie jeszcze do niedawna wiało chłodem. Inwestorom z rynku akcji nie pomagały ani lokalne ryzyka polityczne, ani zastój w inwestycjach, który wyraźnie wyhamował tempo rozwoju rodzimej gospodarki w II połowie 2016 roku. Czy śladem niektórych Polaków warto więc wyemigrować z kapitałem na rynki zagraniczne, czy też ostatnie wzrosty to symptomy trwałej poprawy sytuacji świadczące o tym, że giełdowa zima zbliża się do końca? Zaproszeni przez nas eksperci zdradzą na co możemy liczyć.
